गवताच्या प्रजातीत मोडणार्‍या वाळ्याचं शास्त्रीय नाव Vetiveria Zizanioides असं आहे. १००% भारतीय असलेला वाळा प्रथमदर्शनी दिसायला गवती चहासारखा दिसतो. वाळ्याची पाने बुडापासून वरपर्यंत अगदी समांतर असतात. चकचकीत हिरवीगार अशी ही पाने भरपूर लांब, रुंदीला कमी आणि टोकाकडे निमुळती होत गेलेली असतात. तसेच काहीशी खरखरीतही असतात. झाडाची ऊंची जास्तीत जास्त दीड मीटर असते. हे गवत सूर्यप्रकाश असलेल्या ठिकाणी भरपूर प्रमाणात वाढते. पोषक हवामान, उत्तम हवा आणि पाणी मिळाल्यास वाळ्याची मुळे साधारणपणे ३०/३५ सेंमी पर्यंत वाढतात. वाळ्याचं गवत रूजून ते मोठं होऊन काढणीसाठी तयार व्हायला जवळपास दोन वर्षे लागतात.
पण आपण ज्याला वाळा असं संबोधतो, तो वाळा म्हणजे या वनस्पतीची मुळं! या गवताचे मूळ हाच याचा सर्वात महत्त्वाचा भाग समजला जातो. ही मुळं अतिशय बहुगुणी असतात. मुख्यत्वे करुन उष्णतेचा दाह कमी करण्यासाठी याचा उपयोग करतात. ही मुळं एप्रिल महिन्यात काढली जातात. झाडाची माती सावकाश बाजूला करून, शक्यतो तुटू न देता जितकी लांब निघतील तितकी लांब हे मुळं काढली जातात. नंतर स्वच्छ पाण्याने धुऊन जाड मुळं कापून ती वापरतात किंवा साठवून ठेवतात.
उन्हाळ्यात दाह कमी होण्यासाठी माठातल्य पाण्यात एक वाळ्याची जुडी टाका आणि अनुभवा मंदमधुर मृदगंधासारखा सुगंध! हा अनुभव शब्दात सांगण्यासारखा नाही. वाळा पाण्यात टाकल्यावरच हा आनंद घेता येतो. 'मेलडी खाओ, खुद जान जाओ' असंच काहीसं हे प्रकरण आहे. वाळ्यामुळे पाण्यातले दोष कमी होतात हा अतिरिक्त फायदा सोबत आहेच.
वाळ्याचे आणखी काही उपयोग:
तर वाचकहो, वाळ्याच्या दोन जुड्या घेऊन आलटून पालटून माठात आणि उन्हात ठेवा आणि वाळ्याच्या पाण्याचा घोट घोट आस्वाद घेत म्हणा..
गारवा….. गारवा.. वाऱ्यावर भिरभिर पारवा…. प्रियेssssss नभाsssतही …
गारवा….. गारवा.. वाऱ्यावर भिरभिर पारवा…. नवा नवा …
प्रियेssssss नभाsssतही… चांदवा, नवा नवा.. गारवा…
संकलित माहिती -
Comments
Post a Comment